Organik atıklar, kentte üretilen evsel atığın yaklaşık %60’ını oluşturuyor. Azot bakımından zengin bu malzemeyi kıymetli bir girdi olarak değerlendirip doğanın döngüsüne bir adım daha yaklaşabiliriz.
Organik atıklar, kentte üretilen evsel atığın yaklaşık %60’ını oluşturuyor. Azot bakımından zengin bu malzemeyi kıymetli bir girdi olarak değerlendirip doğanın döngüsüne bir adım daha yaklaşabiliriz. Kompost yapmanın farklı yöntemleri var.
Vermikompost (Solucan Kompostu) – Küçük
Doğada toprağın ilk 30 cm.lik üst katmanında yaşayan solucanlar ılıman iklimdeki dönüştürücülerin başındadır. İşlevleri düşen yaprak, meyve ve çürüyen bitki kalıntılarını öğüterek bedenlerinde sindirip, faydalı bakterilerle aşılanmış bir toprak haline getirmektir. Gıdaya erişmek için katmanlar arasında hareket ederken toprağın havalanmasını da sağlarlar. Bu bakımdan solucanlı toprak sağlıklı bir topraktır.
Evde solucan kompostu yapmak içinse bize sıradan bahçe solucanının biraz daha uzmanlaşmış akrabası gerekir. Bu, gübreli ortamlarda bulunan ve bahçe solucanlarından daha hızlı dönüştürme kabiliyetine sahip “Eisenia fetida” türüdür.
Evde, solucan kompostu yapmak için ihtiyacınız olan şey orta boy iki kova, sineklik ve bir avuç kompost solucanıdır. İç içe geçebilen kovalardan üstekinin alt yüzeyi ve üst kenarlarına 3-4 mmlik hava ve sıvı delikleri açarak, üstteki deliklerden sinek girmemesi için iç taraftan sineklik yerleştirebilirsiniz. Delikli olan bu üst kovanın içine bir miktar hazır kompost veya toprak, sonra solucanlarınızı ve az miktar sebze atığı atmanız yeterli.
Üzerini pazardan aldığınız sebzelerin kese kâğıdını kalın birkaç kat olarak ıslatıp örtebilirsiniz. Kovanın kapağını kapalı tutun ancak içindeki havanın ne çok ısınmasına ne de içindeki malzemenin çok ıslak kalmasına izin verin. Kovanın içindeki oluşan kompost, her daim nemli bir sünger ıslaklığında olmalıdır. Solucanlar ışıktan hoşlanmadığı için de kova doğrudan güneş ve ışık almamalıdır.
Alt kovada zamanla biriken sıvı ise bu kompost türünün ayrı bir artı değeridir. “Sıvı altın” da denen bu maddeyi sulandırarak bitkilerinize verebilir veya yaprak yüzeylerine püskürtebilirsiniz.
Büyük ölçek solucan çiftlikleri yapmak mümkün olmakla birlikte evsel ölçekte uygulanabilecek bir kompost türüdür. Evde küçük ölçekte uygulandığında koku yapmaması açısından yumurta, et, narenciye ve yağlı şeyler komposta atılmamalıdır.
Berkeley Metodu – Hızlı
İklim özelliklerine göre 18-21 günde oluşabilen hızlı bir yöntemdir. Acil toprak iyileştirme ihtiyacına cevap verebilecek bu yöntemi uygulamak için en az 2 m2 alan gerekir. Doğru yapıldığında hiç hacim kaybına uğramayan ve hızlıca elde edilen bir komposttur.
Bir dirgen, bir branda ve karbon ve azot malzeme ile başlanır. Kullanılan malzemenin oranı 25-30 birim karbona 1 birim azot olmalıdır. Karbon olarak kese kâğıdı, saman, kuru yapraklar, kuru saz ve kuru yabani otlar, azot malzeme içinse yaş sebze atıkları, gübre, idrar, balık atıkları, yumurta kullanılabilir.
1 m2’lik alanın zeminine önce karbon malzemeden birkaç kürek dolusu serilir ki kompost yığını alttan hava alabilsin. Sonra karbon ve azot malzeme oranına dikkat edilerek üst üste katmanlar halinde serilir. Bu karışımın içine bahçenin ihtiyacına göre destekleyici kül, dolomit, kemik tozu eklenebilir.
Tüm azot ve karbon malzemeyi en az 1m3 olana kadar yığmaya ve bu hacmin dış yüzeyinin de karbonla örtülü olmasına dikkat edilir. Kendi ısısını üreten ve içten içe yanan (55-65 C°) bu kompost sürecinin başlayabilmesi için gerekli hacim 1m3’dür.Malzemenin tamamı yığıldığında hacmin yukarısından ortasına doğru dirgenin tersiyle bir baca deliği açarak merkezin oksijen erişimi sağlanır. Kompostu yağmur ve rüzgârdan koruması için de üzerine branda örtülür.
Kendi iç dinamiğinin oluşması ve gerekli ısıya yükselmesi için 4 gün ellemeden bekletilen bu yığını 5. gün hemen yanındaki 1m2lik alana aktarır ve dışı içe, içi dışa gelecek şekilde tekrar yığar ve bunu her iki günde bir tekrarlarız.
Bu süreçte aerobik bakterilerce öğütülen yığının içinde tüm balık kılçığı, yabani ot ve hasta bitkilerin hızlıca yok olup eridiğini görebilirsiniz. Kendi ısısını oluşturarak yanan bu kompost doğru uygulandığında tüm yabani ot tohumları, hastalıkları ve böcekleri de yok eder ve 1m3lük sağlıklı bir toprak oluşturur.
16-18. günlerde kompost yığınında birtakım yeni bahçe böceklerinin ve solucanlarının dolaştığını görüyor ve eğer tatlı bir ıslak orman kokusu alıyorsanız kompostunuz hazır demektir.
Soğuk kompost – Yavaş
Bu yöntem bahçıvanlara yöneliktir. Bahçenizde uygun bir köşeyi seçtikten sonra tüm çim atıkları, ince ağaç dalları, sebze atıkları ve yaprakları buraya terk edip unutabilirsiniz. Bu, tam da doğanın 6-12 ayda yaptığı sürecin aynısıdır. Eğer kompostunuzu kedi, köpek veya başka hayvanların karıştırmasını istemiyorsanız oluşturduğunuz yığının özelliğine göre bir brandayla örtebilir, bu yığınınızı bir çukura gömebilir veya yarısı toprağa gömülü ve delikli bir bidona atabilirsiniz.
Bu yöntemle yapılan kompostun içinde kalan yabani ot tohumları ölmeyeceğinden kompostla bahçenize yayılma riski vardır, ancak kompostunuzu oluştururken içine atacaklarınıza dikkat ederek istemeyen durumlarla karşılaşma riskini azaltabilirsiniz.
Kaynak: bugday
Editor - yesilodak.com